Cefalopodi (classificazione filogenetica)

Lo scopo di questa pagina è presentare un albero filogenetico di Cefalopodi (Cephalopods), ovvero un cladogramma che evidenzi i rapporti di parentela esistenti tra i loro diversi gruppi (o taxa), come li propongono le ultime analisi riconosciute. Questa è solo una possibilità, e di seguito, prima della bibliografia, vengono brevemente presentati i principali dibattiti che rimangono all'interno della comunità scientifica.


Albero filogenetico

Il cladogramma qui presentato vuole essere coerente con le ultime analisi pubblicate e accessibili. Non è necessariamente consensuale e si può sempre fare riferimento alla bibliografia indicata in fondo all'articolo.

Il simbolo ▲ si riferisce alla parte immediatamente superiore dell'albero filogenetico degli esseri viventi. Il segno ► si riferisce alla classificazione filogenetica del gruppo considerato. Qualsiasi nodo dell'albero portante più di due rami mostra un'indeterminatezza della filogenesi interna del gruppo considerato.

Le abitudini tipografiche di botanici e zoologi sono diverse. Qui, per comodità di lettura, e per alcuni gruppi attuali che rientrano nei due domini tradizionali, i nomi dei taxa superiori al genere sono tutti scritti in caratteri retti, i nomi dei generi o delle specie in corsivo.

A seguito di un taxon , il suo periodo di comparsa, quando noto, può essere indicato dalla seguente legenda: ( Plé ): Pleistocene  ; ( Pli ): Pliocene  ; ( Mio ): Miocene  ; ( Oli ): oligocene  ; ( Eoc ): Eocene  ; ( Pal ): Paleocene  ; ( Cre ): Cretaceo  ; ( Jur ): Giurassico  ; ( Tri ): Triassico  ; ( Per ): Permiano  ; ( Auto ): Carbonifero  ; ( Dev ): devoniano  ; ( Sil ): Siluriano  ; ( Ord ): Ordoviciano  ; ( Camb ): Cambriano  ; ( Edi ): Ediacaran . Per una maggiore precisione, se possibile, ( - ): inferiore; ( ~ ): medio; ( + ): superiore.

└─o Cephalopoda ├─o Nautiloidea (Camb+) └─o ├─o Ammonoidea (éteint) └─o Coleoidea (Dév) ├─o Belemnoidea (éteint) └─o Neocoleoidea ├─o Octopodiformes ou Octobrachia │ ├─o Vampyromorpha │ └─o Octopoda │ ├─o Cirrina ou Cirrata │ └─o Incirrina ou Incirrata │ ├─o Argonautoidea │ └─o Octopodidae └─o Decapodiformes ou Decabrachia ├─o │ ├─o Myopsina │ ├─? │ │ ├─o Idiosepiidae │ │ └─o Sepiolidae │ └─o │ ├─o Sepiidae │ └─o Spirulida └─o ├─o Bathyteuthoida └─o Oegopsina Albero sviluppato └─o Cephalopoda ├─o Balkoceratidae (éteint) └─o ├─o Plectronoceratidae (éteint) └─o ├─o Yanhecerida (éteint) ├─o Protactinocerida (éteint) └─o ├─o │ ├─o Ellesmeroceratidae (éteint) │ └─o │ ├─o Acaroceratidae (éteint) │ ├─o Huaiheceratidae (éteint) (éteint) │ ├─o Xiashanoceratidae (éteint) │ ├─o Cyclostomiceratidae (éteint) │ └─o Protocycloceratidae (éteint) ├─o Endoceratoidea (éteint) │ ├─o Inteljocerida (éteint) │ └─o Endocerida (éteint) │ ├─o Proterocameroceratidae (éteint) │ └─o │ ├─o Manchuroceratidae (éteint) │ ├─o Chihlioceratidae (éteint) │ ├─o Cyrtendoceratidae (éteint) │ └─o │ ├─o Piloceratidae (éteint) │ └─o Endoceratidae (éteint) ├─? Discosorida (éteint) │ ├─o Ruedemannoceratidae (éteint) │ ├─o Westonoceratidae (éteint) │ ├─o Lowoceratidae (éteint) │ ├─o Discosoridae (éteint) │ ├─o Cyrtogomphoceratidae (éteint) │ ├─o Mandaloceratidae (éteint) │ └─o Phragmoceratidae (éteint) ├─o Cyrtocertinina (éteint) │ ├─o Bathmoceratidae (éteint) │ ├─o │ │ ├─o Eothinoceratidae (éteint) │ │ └─o Cyrtocerinidae (éteint) │ └─? Actinocerida (éteint) │ ├─o Wutinoceratidae (éteint) │ ├─o Polydesmiidae (éteint) │ ├─o Actinoceratidae (éteint) │ ├─o Armenoceratidae (éteint) │ ├─o Huroniidae (éteint) │ ├─o Gonioceratidae (éteint) │ └─o Ormoceratidae (éteint) ├─o │ ├─o Bassleroceratidae (éteint) │ └─o Nautiloidea │ ├─o Tarphycerida (éteint) │ │ ├─o Tarphyceratidae (éteint) │ │ └─o │ │ ├─o Trocholitidae (éteint) │ │ └─o Barrandeocerina (éteint) │ │ ├─o Barrandeoceratidae (éteint) │ │ └─o │ │ ├─o Plectoceratidae (éteint) │ │ ├─o Apsinoceratidae (éteint) │ │ ├─o │ │ │ ├─o Lituitidae (éteint) │ │ │ └─o Ophidioceratidae (éteint) │ │ └─o │ │ ├─o Lechritrochoceratidae (éteint) │ │ ├─o Uranoceratidae (éteint) │ │ └─o Nephriticeratidae (éteint) │ └─o Oncocerida │ ├─o Graciloceratidae (éteint) │ └─o │ ├─o Oncoceratidae (éteint) │ └─o │ ├─o Tripteroceratidae (éteint) │ ├─o │ │ ├─o Valcouroceratidae (éteint) │ │ └─o Jovellaniidae (éteint) │ ├─o Diestoceratidae (éteint) │ ├─o Hemiphragmoceratidae (éteint) │ ├─o Trimeroceratidae (éteint) │ ├─o Brevicoceratidae (éteint) │ ├─o Tripleuroceratidae (éteint) │ ├─o Nothoceratidae (éteint) │ ├─o Archiacoceratidae (éteint) │ ├─o Karoceratidae (éteint) │ └─o │ ├─o Acleistoceratidae (éteint) │ ├─o Poterioceratidae (éteint) │ └─o Nautilida │ ├─o Rutocerina (éteint) │ └─o │ ├─o Lirocerina (éteint) │ ├─? Tainoceratoidea (éteint) │ ├─? Clydonautiloidea (éteint) │ └─o Nautilina │ ├─o Syringonautilidae (éteint) │ ├─? Eutrephoceratidae (éteint) │ └─o Nautilidae └─o ├─o Baltoceratidae (éteint) └─o Orthoceratoidea (éteint) (paraphylétique) ├─o Orthoceratidae (éteint) └─o ├─o Geisonoceratidae (éteint) ├─o Stereoplasmoceratidae (éteint) ├─o Paraphragmitidae (éteint) ├─o Proteoceratidae (éteint) ├─o Sactorthoceratidae (éteint) ├─? Pseudorthoceratoidea (éteint) │ ├─o Carbactinoceratidae (éteint) │ ├─o Pseudactinoceratidae (éteint) │ └─o Pseudorthoceratidae (éteint) ├─o │ ├─o Clinoceratidae (éteint) │ └─o Ascocerida (éteint) │ ├─o Hebetoceratidae (éteint) │ └─o │ ├─o Choanoceratidae (éteint) │ └─o Ascoceratidae (éteint) ├─o Dissodocerida (éteint) │ ├─o Troedssonellidae (éteint) │ └─o Polymeridae (éteint) ├─o Bajkalocerida (éteint) └─o Neocephalopoda ├─o Arionoceratidae (éteint) ├─o Lamellorthoceratidae (éteint) └─o Bactritida (éteint) (paraphylétique) ├─o Bactrites (éteint) ├─o │ ├─o Agoniatitina (éteint) │ │ ├─o Mimoceratoidea (éteint) │ │ └─o │ │ ├─o Agoniatitoidea (éteint) │ │ └─o Auguritoidea (éteint) │ └─o Ammonoidea (éteint) │ ├─o Meekoceratida (éteint) │ ├─o Otoceratida (éteint) │ ├─o Xenodiscida (éteint) │ ├─o Anarcestida (éteint) │ ├─o Clymeniida (éteint) │ ├─o Goniatitida (éteint) │ ├─o Prolecanitida (éteint) │ ├─o Ceratitida (éteint) │ ├─o Phylloceratida (éteint) │ ├─o Lytoceratida (éteint) │ ├─o Ancyloceratida (éteint) │ │ ├─o Scaphitaceae (éteint) │ │ └─o Turrilitaceae (éteint) │ └─o Ammonitida (éteint) │ ├─o Psilocerataceae (éteint) │ │ ├─o Psiloceratidae (éteint) │ │ ├─o Schlotheimiidae (éteint) │ │ ├─o Arietitidae (éteint) │ │ ├─o Oxynoticeratidae (éteint) │ │ ├─o Echioceratidae (éteint) │ │ └─o Cymbitidae (éteint) │ ├─o Eoderocerataceae (éteint) │ │ ├─o Xipheroceratidae (éteint) │ │ ├─o Phricodoceratidae (éteint) │ │ ├─o Coeloceratidae (éteint) │ │ ├─o Dactylioceratidae (éteint) │ │ ├─o Liparoceratidae (éteint) │ │ ├─o Amaltheidae (éteint) │ │ └─o Polymorphitidae (éteint) │ ├─o Hildocerataceae (éteint) │ │ ├─o Hildoceratidae (éteint) │ │ ├─o Phymatoceratidae (éteint) │ │ ├─o Graphoceratidae (éteint) │ │ └─o Sonninidae (éteint) │ ├─o Spirocerataceae ou Spiroceratidae (éteint) │ ├─o Stephanocerataceae (éteint) │ │ ├─o Otoitidae (éteint) │ │ ├─o Sphaeroceratidae (éteint) │ │ ├─o Cardioceratidae (éteint) │ │ ├─o Stephanoceratidae (éteint) │ │ └─o Kosmoceratidae (éteint) │ ├─o Haplocerataceae (éteint) │ │ ├─o Strigoceratidae (éteint) │ │ ├─o Oppeliidae (éteint) │ │ ├─o Haploceratidae (éteint) │ │ ├─o Lissoceratidae (éteint) │ │ └─o Binneytidae (éteint) │ └─o Perisphinctaceae (éteint) │ ├─o Perisphinctidae (éteint) │ ├─o Morphoceratidae (éteint) │ ├─o Tulitidae (éteint) │ ├─o Reineckiidae (éteint) │ ├─o Pachyceratidae (éteint) │ ├─o Aspidoceratidae (éteint) │ ├─o Aulacostephanidae (éteint) │ ├─o Ataxioceratidae (éteint) │ ├─o Dorsoplantidae (éteint) │ ├─o Craspeditidae (éteint) │ ├─o Virgatitidae (éteint) │ ├─o Neocomitidae (éteint) │ ├─o Simoceratidae (éteint) │ ├─o Himalayitidae (éteint) │ ├─o Olcostephanidae (éteint) │ └─o Holcodiscidae (éteint) └─o ├─o Michelinoceratidae (éteint) └─o Coleoidea ├─o Belemnoidea (éteint) │ ├─o Aulacocerida (éteint) │ │ ├─o Aulacoceratidae (éteint) │ │ ├─o Dictyoconitidae (éteint) │ │ ├─o Palaeobelemnopseidae (éteint) │ │ ├─o Xiphoteuthididae (éteint) │ │ └─o Hematitidae (éteint) │ └─o │ ├─o Phragmoteuthida (éteint) │ └─o │ ├─o Diplobelida (éteint) │ │ ├─o Diplobelidae (éteint) │ │ └─o Chondroteuthididae (éteint) │ ├─o Belemnoteuthina (éteint) │ │ ├─o Belemnotheutididae (éteint) │ │ ├─o Chitinobelidae (éteint) │ │ └─o Sueviteuthididae (éteint) │ └─o Belemnitida (éteint) │ ├─o Belemnitina (éteint) │ │ ├─o Passaloteuthididae (éteint) │ │ ├─o Salpingoteuthididae (éteint) │ │ ├─o Hastitidae (éteint) │ │ ├─o Cylindroteuthididae (éteint) │ │ └─o Oxyteuthididae (éteint) │ └─o Belemnopseina (éteint) │ ├─o Belemnopseidae (éteint) │ ├─o Dicoelitidae (éteint) │ ├─o Duvaliidae (éteint) │ ├─o Belemnitellidae (éteint) │ └─o Dimitobelidae (éteint) └─o Neocoleoidea ├─o Octopodiformes ou Octobrachia │ ├─o Prototeuthidina ou Plesioteuthididae (éteint) │ ├─o Vampyromorpha │ │ ├─o Vampyromorphina ou Vampyroteuthidae │ │ └─o Loligosepiina (éteint) │ │ ├─o Loligosepiidae (éteint) │ │ ├─o Geopeltididae (éteint) │ │ ├─o Leptotheuthididae (éteint) │ │ ├─o Necroteuthididae (éteint) │ │ └─o Mastigophoridae (éteint) │ └─o Octopoda │ ├─o Teudopseina (éteint) │ │ ├─o Muensterellidae (éteint) │ │ ├─o Palaeololiginidae (éteint) │ │ ├─o Teudopseidae (éteint) │ │ └─o Trachyteuthididae (éteint) │ │ ├─o Trachyteuthidinae (éteint) │ │ └─o Actinosepiinae (éteint) │ ├─o Cirrina ou Cirrata │ │ ├─o Cirroctopus │ │ ├─o Grimpoteuthidae │ │ ├─o Opisthoteuthidae │ │ └─o │ │ ├─o Cirroteuthidae │ │ └─o Stauroteuthidae │ └─o Incirrina ou Incirrata │ ├─o Argonautoidea │ │ ├─o Alloposidae │ │ └─o │ │ ├─o Tremoctopodidae │ │ └─o │ │ ├─o Ocythoidae │ │ └─o Argonautidae │ └─o │ ├─? Amphitretidae │ ├─? Idioctopodidae │ └─o Octopodidae (paraphylétique) │ ├─? Graneledoninae │ ├─? Megaleledoninae │ ├─o Octopodinae │ └─o │ ├─o │ │ ├─o Enteroctopus │ │ └─o Bathypolypodinae │ └─o │ ├─o Eledoninae │ └─o │ ├─o Bolitaenidae │ └─o Vitreledonellidae └─o Decapodiformes ou Decabrachia ├─o Boletzkyida (éteint) └─o ├─o │ ├─o Myopsina │ │ ├─o Loliginidae │ │ └─o Australiteuthidae │ ├─? Sepiolida │ │ ├─? │ │ │ ├─o Idiosepiidae │ │ │ └─o Sepiadariidae │ │ └─o Sepiolidae │ │ ├─o Sepiolinae │ │ ├─o Rossiinae │ │ └─o Heteroteuthinae │ └─o │ ├─? │ │ ├─o Vasseuriina (éteint) │ │ │ ├─o Vasseuriidae (éteint) │ │ │ └─o Belosepiellidae (éteint) │ │ └─o │ │ ├─o Belosaepiidae (éteint) │ │ └─o Sepiidae │ └─o Spirulida │ ├─o Groenlandibelida (éteint) │ │ ├─o Groenlandibelidae (éteint) │ │ └─o Adygeyidae (éteint) │ ├─o Belopterina (éteint) │ │ ├─o Belemnoseidae (éteint) │ │ └─o Belopteridae (éteint) │ └─o Spirulina │ ├─o Spirulirostridae (éteint) │ ├─o Spirulirostrinidae (éteint) │ └─o Spirulidae └─o ├─o Bathyteuthoida │ ├─o Bathyteuthidae │ └─o Chtenopterygidae └─o Oegopsina ├─o Architeuthidae ├─o Brachioteuthidae ├─o Cycloteuthidae ├─o Cranchiidae │ ├─o Cranchiinae │ └─o Taoniinae ├─o Gonatidae ├─o Ommastrephidae │ ├─o Illicinae │ ├─o Todarodinae │ └─o Ommastrephinae ├─o Onychoteuthidae ├─o Neoteuthidae ├─o Thysanoteuthidae ├─o Walvisteuthidae ├─o Histioteuthoidea │ ├─o Psychroteuthidae │ └─o Histioteuthidae ├─o Chiroteuthoidea │ ├─o Joubiniteuthidae │ ├─o Magnapinnidae │ ├─o Batoteuthidae │ ├─o Mastigoteuthidae │ ├─o Promachoteuthidae │ └─o Chiroteuthidae ├─o Lepidoteuthoidea │ ├─o Lepidoteuthidae │ ├─o Pholidoteuthidae │ └─o Octopoteuthidae └─o Enoploteuthoidea ├─o Ancistrocheiridae └─o ├─o Enoploteuthidae └─o ├─o Pyroteuthidae └─o Lycoteuthidae ├─o Lycoteuthinae └─o Lampadioteuthinae  



Dibattito scientifico sulla filogenesi di Cefalopodi

Saperne di più

Fonti bibliografiche di riferimento

Fonti Internet

Collegamenti interni